Twee mensen die samenwonen en dit aan hun gemeente aangeven, zijn wettelijk samenwonend. De aangifte geeft een zekere juridische bescherming. Dit geldt alleen voor mensen die juridisch bekwaam zijn om een contract te sluiten, die niet gehuwd zijn en geen wettelijke samenwoning met een andere persoon hebben gesloten.

Formaliteiten

De verklaring van wettelijke samenwoning wordt afgelegd aan de hand van een schriftelijke verklaring, overhandigd aan de ambtenaar van de burgerlijke stand. De verklaring bevat:

• de datum van de verklaring
• de naam, voornaam, geboorteplaats, geboortedatum en de handtekening van beide partijen
• de gemeenschappelijke woonplaats
• de wens van beide partners om wettelijk samen te wonen
• de vermelding dat beide partijen vooraf kennis hebben genomen van de artikelen 1475 tot 1479 van het burgerlijk wetboek dat het statuut van het samenwonen regelt
• de verwijzing naar het eventuele ‘samenlevingscontract’ dat vooraf door een notaris opgesteld is

De ambtenaar van de burgerlijke stand controleert of aan de wettelijke voorwaarden voor het wettelijk samenwonen is voldaan. Als dat het geval is, schrijft hij de verklaring in het bevolkingsregister in.

Samenwonenden kunnen specifieke voorwaarden van het samenwonen in een ‘samenlevingscontract’ regelen. Dit is echter niet verplicht.

Sinds 18 mei 2007 geniet de langstlevende wettelijk samenwonende bij het overlijden van de partner een zeker erfrecht. Dat bestaat uit het vruchtgebruik van het onroerend goed, met inbegrip van de huisraad, dat tot gemeenschappelijke verblijfplaats diende van het gezin.

Het samenwonen eindigt:

• automatisch door het huwelijk of het overlijden van een van de partners
• vrijwillig door een gezamenlijke of een eenzijdige verklaring. Deze schriftelijke verklaring dient u in bij de ambtenaar van de burgerlijke stand van uw gemeente.

Rechten en plichten van de samenwonenden

Het burgerlijk wetboek bevat de rechten en plichten van samenwonenden.

• Bescherming van de gezinswoning. Het gaat om de gemeenschappelijke woning en de huisraad van de samenwonenden. Een van de samenwonenden kan niet op eigen houtje beslissen dit te verkopen, te schenken of er een hypotheek op te nemen. De andere samenwonende moet vooraf akkoord gaan. Als een van de samenwonenden zonder goede reden weigert, kan de rechter hem dwingen.
• Bijdragen in de lasten van het samenleven naar evenredigheid van de mogelijkheden. Dat betekent dat samenwonenden, zoals echtgenoten, verplicht zijn om in de behoeften van het huishouden te voorzien. Beiden zijn dus verplicht om een gedeelte van hun inkomsten af te dragen, afhankelijk van hun mogelijkheden en van de manier van samenleven.
• Hoofdelijke verbintenis in bepaalde schulden. Wanneer een van de samenwonenden een schuld aangaat die noodzakelijk is voor de behoeften van de samenwonenden of van de kinderen die zij samen opvoeden, dan is de andere samenwonende eveneens aansprakelijk.

Fiscaliteit

Voor de berekening van de belastingen worden wettelijk samenwonenden gelijkgesteld met echtgenoten. Deze gelijkschakeling heeft tot gevolg dat ook wettelijk samenwonenden een gemeenschappelijke belastingaangifte moeten indienen.

Meer informatie over samenwonen in België

Raadpleeg de burgerlijke stand van je gemeente of kijk op de volgende websites:

• www.minfin.fgov.be
• www.notaris.be